17 grudnia 2022 r. minął rok odkąd w polskim porządku prawnym powinna obowiązywać ustawa o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa (potocznie zwanych sygnalistami).
20 grudnia 2022 r. na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowano nową wersję projektu tej ustawy, a już 10 stycznia 2023 r. zastąpił ją kolejny projekt z nowymi zmianami.
Kolejne zmiany w projekcie ustawy o sygnalistach
Jakie poprawki wprowadzono w tych dwóch wersjach projektów?
- Dotąd głównym organem administracji odpowiedzialnym za zbieranie zgłoszeń zewnętrznych miał być Rzecznik Praw Obywatelskich. Zgodnie z nowym projektem zgłoszenia ma zbierać Państwowa Inspekcja Pracy.
- Sygnalista ma podlegać ochronie pod warunkiem, że dokonując zgłoszenia ma uzasadnione podstawy sądzić, że będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacja jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia, a ponadto, że informacja taka stanowi informację o naruszeniu prawa oraz dotyczy interesu publicznego.
- Zgodnie z nową wersją projektu zgłoszenia zewnętrzne będą mogły być kierowane do Policji i prokuratury .
- Do grona podmiotów odpowiedzialnych za zbieranie zgłoszeń wewnętrznych dołączyły regionalne izby obrachunkowe.
- Obniżono maksymalny wymiar kary za dokonanie fałszywego zgłoszenia z ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 3 na ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 2.
- Zaostrzono maksymalny wymiar kary za utrudnianie dokonania zgłoszenia z ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2 na ograniczenie wolności albo pozbawienie wolności do lat 3.
- Nowa wersja projektu przewiduje możliwość ubiegania się o zaświadczenie o byciu sygnalistą. Zaświadczenie obecnie wydawać może każdy organ publiczny właściwy do podjęcia działań następczych. W projekcie z 10 stycznia 2023 r. dodano jednak, że zaświadczenie zostanie wydane dopiero w momencie uprawdopodobnienia zaistnienia naruszenia prawa.
- Ujednolicono okresy przechowywania danych osobowych związanych ze zgłoszeniem dla podmiotów przyjmujących zgłoszenia wewnętrzne i zgłoszenia zewnętrzne do 15 miesięcy (licząc od chwili dokonania zgłoszenia).
- Zgłoszenia dotyczące przestępstw miały być początkowo przyjmowane przez komendantów wojewódzkich Policji, jednak szybko wycofano się z tego pomysłu i zgłoszeń będzie można dokonywać po prostu Policji.
Pozostałe postanowienia projektu nie uległy zasadniczym zmianom.
Najważniejsza zmiana w projekcie ustawy o sygnalistach
Bez wątpienia najistotniejszą modyfikacją jest zmiana głównego organu administracji publicznej odpowiedzialnego za przyjmowanie zgłoszeń zewnętrznych z Rzecznika Praw Obywatelskich na Państwową Inspekcję Pracy.
Ministerstwo Rodziny i Polityki Społecznej tłumaczy, że objęcie roli podmiotu właściwego do przyjmowania zgłoszeń zewnętrznych przez Państwową Inspekcję Pracy jest zasadne, ponieważ przyjmowanie zgłoszeń łączyłoby się w tej instytucji z funkcją udzielania wsparcia i informacji osobom zgłaszającym naruszenia.
Państwowa Inspekcja Pracy pełni funkcję organu nadzorczego, gdyż jest powołana do sprawowania nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy.
Jest organem niezależnym i odpowiada jedynie przed Sejmem, a nadzór nad PIP sprawuje Rada Ochrony Pracy złożona z posłów, senatorów i kandydatów zgłoszonych przez Prezesa Rady Ministrów oraz reprezentatywne organizacje związkowe.
Kwestie problematyczne
Obie wersje projektu budzą jednak szereg wątpliwości.
Po pierwsze PIP nie ma doświadczenia w prowadzeniu spraw spoza zakresu prawa pracy.
Nie wiadomo zatem jak ma poradzić sobie z procedowaniem zgłoszeń dotyczącym naruszenia prawa gospodarczego, własności intelektualnej czy prawa ochrony konkurencji.
PIP jako organ nadzorczy jest także zaskoczeniem na gruncie wyborów organu przez inne kraje członkowskie UE, gdzie dominuje odpowiednik Rzecznika Praw Obywatelskich, Ministerstwa Sprawiedliwości czy odrębny urząd utworzony na tę okoliczność.
Po drugie, najnowsza wersja projektu zawęża ochronę dla sygnalistów.
Dotąd nie wymagano, aby sygnalista w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego miał mieć uzasadnione podejrzenie, że ujawniona przez niego informacja jest związana z interesem publicznym.
Co jeżeli ujawniona przez niego informacja dotyczy tylko interesu pracownika albo interesu pracodawcy?
Zgodnie z aktualną wersją projektu tożsamość sygnalisty czy jego stosunek zatrudnienia nie będą podlegać ochronie.
Po trzecie Policja zgodnie z aktualnie obowiązującymi przepisami otrzymuje zawiadomienia o możliwości popełnienia przestępstwa.
Natomiast zgodnie z projektem miałaby zacząć zbierać zgłoszenia zewnętrzne, które mogą stanowić przestępstwo.
Czy to ostatnia wersja zmian?
Kolejne wersje projektu mnożą pytania i wątpliwości.
Nadal nie wiadomo czy to jego ostatnia wersja i kiedy przepisy dotyczące ochrony osób zgłaszających naruszenia zostaną implementowane przez Polskę, a tym samym będą obowiązywać.
O ochronie sygnalistów pisaliśmy już wcześniej tutaj oraz tutaj.
O kolejnych zmianach w ustawie o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa będziemy na bieżąco informować na naszych stronach internetowych.
Zapraszamy do bezpośredniego kontaktu z naszą Kancelarią.
Zespół doświadczonych prawników odpowie na wszelkie pytania dotyczące implementacji dyrektywy dotyczącej ochrony sygnalistów.
Pomożemy w przygotowaniu i wdrożeniu systemu przyjmowania zgłoszeń o nieprawidłowościach.
Przygotowali:
Piotr Sawicki
adwokat
Damian Grodziński
aplikant adwokacki
***
Nowy projekt ustawy o ochronie sygnalistów
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii nakłada na polskiego ustawodawcę obowiązek implementacji jej reguł do polskiego porządku prawnego.
Termin na wdrożenie odpowiednich zmian upłynął w dniu 17 grudnia 2021 r.
Ze względu na liczne uwagi projekt ustawy o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa ulega ciągłym zmianom [Czytaj dalej…]
