Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii w maju 2021 roku przedstawiło projekt nowych przepisów, które pozwolą pracodawcy na wdrożenie kontroli trzeźwości pracowników w miejscu pracy.
Nowelizacja ta ma na celu zwiększenie uprawnień pracodawcy do przeprowadzania wyrywkowych i samodzielnych kontroli. Czego skutkiem ma być ochrona bezpieczeństwa w miejscu pracy. Projekt obecnie znajduje się na etapie konsultacji publicznych.
Obecny stan prawny
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, kierownik zakładu pracy lub osoba przez niego upoważniona mają obowiązek niedopuszczenia do pracy pracownika, jeżeli zachodzi uzasadnione podejrzenie, że stawił się on do pracy w stanie po spożyciu alkoholu albo spożywał alkohol w czasie pracy. Okoliczności stanowiące podstawę decyzji powinny być podane pracownikowi do wiadomości.
Co więcej, praca pod wpływem alkoholu jest niezgodna z zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Za co pracodawca może wymierzyć pracownikowi karę porządkową – upomnienie, naganę, a nawet karę finansową.
Dodatkowo kilkukrotne stawienie się do pracy w stanie nietrzeźwości może zostać uznane za ciężkie naruszenie obowiązków pracowniczych skutkujące rozwiązaniem umowy o pracę z winy pracownika.
Warto jednak wskazać, że kontrola trzeźwości pracowników może być jedynie dokonana przez uprawniony do tego organ porządkowy, np. funkcjonariusz Policji.
Zgodnie z przepisami ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi, stan trzeźwości pracowników można sprawdzać tylko w sytuacji, gdy łącznie są spełnione dwa warunki:
- badanie odbywa się na żądanie kierownika zakładu pracy, osoby przez niego upoważnionej lub pracownika, co do którego zachodzi uzasadnione podejrzenie, że spożywał alkohol w czasie pracy lub stawił się do niej w stanie po użyciu alkoholu,
- badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadza uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego (Policja), zaś zabiegu pobrania krwi dokonuje osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
W polskim systemie prawnym brak jest obecnie regulacji określającej procedurę badania pracowników na obecność środków działających podobnie do alkoholu w ich organizmach.
Kontrola trzeźwości pracowników – proponowane zmiany
W Kodeksie pracy ma znaleźć się przepis, który wprowadza dla pracodawcy możliwość przeprowadzenia kontroli w przypadku, gdy będzie to niezbędne do zapewnienia ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy. Na tej samej podstawie możliwe będzie także wykonanie kontroli na obecność środków działających podobnie do alkoholu.
W praktyce oznaczać to będzie możliwość wyrywkowego i prewencyjnego badania pracowników przez pracodawcę na obecność alkoholu i innych substancji odurzających.
Kontrola trzeźwości będzie musiała spełniać wymogi określone w układzie zbiorowym pracy, w regulaminie pracy, albo w obwieszczeniu pracodawcy. Pracodawca będzie musiał określić grupy pracowników objęte kontrolą trzeźwości, metodę oraz sposób jej przeprowadzenia.
Kogo będą dotyczyć nowe przepisy?
Wymaga podkreślenia, że nowe przepisy znajdą zastosowanie nie tylko do pracodawców zatrudniających pracowników na podstawie umowy o pracę.
Możliwość przeprowadzenia kontroli trzeźwości będzie dotyczyła odpowiednio pracodawców organizujących pracę wykonywaną przez osoby fizyczne na innej podstawie niż stosunek pracy oraz osoby fizyczne prowadzące na własny rachunek działalność gospodarczą.
Uprawnienia pracodawcy
Badanie stanu trzeźwości pracownika przeprowadzać ma pracodawca, a nie jak dotychczas jedynie uprawniony organ powołany do ochrony porządku publicznego. Przesłanką do wprowadzenia takiej kontroli będzie zapewnienie ochrony życia i zdrowia pracowników lub innych osób lub ochrony mienia pracodawcy.
Kontrola trzeźwości przeprowadzana przez pracodawcę obejmować będzie badanie przy użyciu metod niewymagających badania laboratoryjnego, czyli np. za pomocą alkomatu.
Badanie krwi pracownika możliwe będzie jako następstwo badania powyższą metodą lub jeżeli nie ma możliwości jej wykorzystania. Zabiegu pobrania krwi dokonywać może osoba posiadająca odpowiednie kwalifikacje zawodowe.
Pracodawca będzie mógł nie dopuścić do pracy pracownika, jeżeli kontrola trzeźwości wykaże u niego obecność alkoholu. Może się tak stać również, gdy zajdzie uzasadnione podejrzenie, że pracownik stawił się do pracy w stanie po użyciu alkoholu lub spożywał go w czasie pracy.
Ochrona pracownika
Ustawodawca zamierza wprowadzić pewne uregulowania, które będą stanowić ochronę dla pracownika. Z tego względu okres niedopuszczenia pracownika do wykonywania pracy jest okresem usprawiedliwionej nieobecności w pracy. Za ten okres, w przypadku uzyskania wyniku badania stwierdzającego brak alkoholu w organizmie pracownika, pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
Wymaga dodania, że informację wskazującą na obecność alkoholu w organizmie pracownika pracodawca może przechowywać w aktach osobowych pracownika przez okres nieprzekraczający 6 miesięcy od dnia jej zebrania. Termin ten może ulec wydłużeniu, jeżeli wobec pracownika zastosowano jedną z kar porządkowych.
Pracodawca zobowiązany będzie do poinformowania pracowników o wprowadzeniu kontroli trzeźwości w sposób u niego przyjęty, nie później niż 2 tygodnie przed rozpoczęciem jej przeprowadzania. Pracodawca będzie także miał obowiązek przekazać pracownikowi tę informację na piśmie zanim dopuści go do pracy.
Projekt podkreśla, że taka kontrola nie może naruszać godności oraz innych dóbr osobistych pracowników.
W razie jakichkolwiek wątpliwości związanych z przeprowadzaniem kontroli trzeźwości i jej zgodnością z układem zbiorowym pracy lub regulaminem pracy, zapraszamy do kontaktu. Doświadczeni prawnicy z Kancelarii Adwokackiej Sawicki i Wspólnicy odpowiedzą na wszystkie pytania.
Artykuł przygotowali:
Karolina Staroń
młodszy prawnik
Piotr Sawicki
adwokat
***
Po przeczytaniu: „Kontrola trzeźwości pracowników”, zapraszamy również do lektury:
{ 2 komentarze… przeczytaj je poniżej albo dodaj swój }
Mam podejrzenia, że część moich pracowników czasem przychodzi do pracy pod wpływem narkotyków. Czy mogę ich sprawdzić na obecność tych substancji?
Pani Joanno, w obecnym stanie prawnym nie może Pani sama przeprowadzić kontroli pracowników. Jeśli ma Pani podejrzenia, że pracownicy przychodzą do pracy pod wpływem alkoholu bądź nielegalnych substancji, kontrolę w tym zakresie mogą przeprowadzić jedynie odpowiedni funkcjonariusze, np. Policja. Zmiany, które opisaliśmy w artykule nie weszły jeszcze w życie.